Skyndihjálp
Tognun
Ef það teygist óeðlilega á liðamótum er hætta á tognun á liðböndum. Liðbönd geta tognað eða slitnað, taugafestingar geta þá skemmst og stundum aðliggjandi æðar, taugar eða vefir.
- Einstaklingurinn finnur til sársauka. Bólga og mar getur myndast við liðamót eða í vöðva.
- Ef áverkinn er við liðamót getur einstaklingurinn átt erfitt með að hreyfa útliminn.
- Láttu einstaklinginn hvíla og hreyfa útliminn eins lítið og hægt er.
- Kældu áverkann með kælipoka pökkuðum inn í umbúðir og ef hægt er má hækka undir útliminn. Kælingin dregur úr bólgu og sársauka.
- Erfitt er að greina á milli tognunar og beinbrots. Gerðu ráð fyrir broti ef þú ert í vafa! Ef ástandið lagast ekki, eða þú ert í vafa skaltu leita til læknis.
- Hvernig get ég séð hvort um tognun á liðböndum eða vöðvum er að ræða?
Snöggar og rangar hreyfingar geta valdið áverkum eins og tognun á liðböndum eða vöðvum. Einstaklingurinn finnur þá verk og bólga og mar getur myndast við liðamót eða í vöðva. Ef áverkinn er við liðamót getur einstaklingurinn átt erfitt með að hreyfa útliminn.
- Skiptir máli hvað ég nota til að kæla áverka?
Það er hægt pakka klaka eða frosnu grænmeti inn í handklæði og leggja á áverka til að draga úr bólgum og sársauka. Það er líka hægt að bleyta handklæði með köldu vatni, vinda það og nota sem kæliumbúðir á áverkann. Varastu að setja klaka beint á húðina, pakkaðu honum fyrst inn í efnisbút eða handklæði.
- Hvað get ég notað í staðinn fyrir klaka?
Þú getur til dæmis pakkað frosnu grænmeti inn í viskustykki.
- Hvað á ég að kæla áverkan lengi með kælipoka?
Ekki kæla áverkasvæði lengur en í 20 mínútur í einu. Aldrei setja klaka beint á húðina, það er of kalt, pakkaðu honum fyrst inn í viskustykki eða handklæði.
- Hvað get ég gert eftir að hafa sett kælipoka á áverkasvæðið?
Styddu við útliminn og vefðu um hann teygjubindi. Teygjubindið á ekki að vera mjög þétt vafið um áverkann. Athugaðu með reglulegu millibili hvort teygjubindið er of þétt vafið.
- Mér var kennt að meðhöndla tognun á vöðvum og liðböndum með því að láta einstaklinginn hvíla sig og hreyfa útliminn eins lítið og hægt er, kæla áverkann og ef hægt væri, að lyfta undir útliminn. Er það rétt?
Já það er rétt að meðhöndla tognun á vöðvum og liðböndum með því að láta einstaklinginn hvíla sig,hreyfa útliminn eins lítið og hægt er og kæla áverkann. Ef hægt er má hækka undir útliminn.
- Á ég að hringja eftir sjúkrabíl?
Yfirleitt dugar að hvíla og kæla vöðva og liðbönd sem hafa tognað. Ef þig grunar að um beinbrot sé að ræða, einstaklingurinn á erfitt með gang, útlimur er boginn eða sársaukinn er mikill ætti að leita læknisaðstoðar.
- Ég hef heyrt að það sé hægt að nota heita bakstra eða heita og kalda bakstra til skiptis. Er það rangt?
Ekki er mælt með þessu í skyndihjálpinni. Til að minnka bólgur er árangursríkast að kæla áverkann.
- Hver er munurinn á tognun á vöðva og liðböndum?
Þegar vöðvi tognar ofteygist hann og laskast. Þegar liðband tognar ofteygist það og laskast við liðamót, til dæmis hné, ökkla eða úlnlið.